آیه 68 سوره نساء

وَ لَهَدَيْناهُمْ صِراطاً مُسْتَقِيماً (68)

وَ لَهَدَيْناهُمْ صِراطاً مُسْتَقِيماً: و هر آينه هدايت نمائيم ايشان را، راهى راست كه به سبب آن فيوضات كامله را دريابند و ابواب غيب بر ايشان مفتوح شود چنانچه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: من عمل بما علم ورّثه اللّه علم ما لا يعلم: «1» هر كه عمل كند به آنچه داند، حق تعالى به او عطا فرمايد علمى را كه ندانسته باشد.

زبده كلام آنكه ما ايشان را توفيق مى‌دهيم به ثبات بر طريق مستقيم، كه آن هدايت است به مسالك مطلوبه دنيويه و اخرويه و استقامت به آن. يا به سبب صراط مستقيم، به فوز نعيم رسند كه نقصان و زوال براى آن نخواهد بود.

تنبيه: بدان كه عقل در بدن آدمى، به منزله تاجر راه آخرت، و سرمايه او عمر؛ و نفس در اين تجارت، بجاى شريك است كه به سرمايه او تجارت مى‌كند. و نفع اين تجارت، تحصيل اخلاق حسنه و صفات فاضله است كه وسيله رسيدن به نعيم ابدى و سعادت سرمدى مى‌باشد. و خسران آن، كسب اوصاف رذيله و ارتكاب معاصى است كه باعث وصول دركات جحيم و عذاب اليم است. و موسم اين تجارت، ايام زندگانى و بازار آن، دنياست. همچنانكه تاجر ابتدا با شريك خود شرط و پيمان مى‌كند كه چه معامله كند و چه بخرد و چه بفروشد. بعد از آن، خود مراقب احوال او و در هر طرف مترصد و متوجه است كه از شرط تخطى نكند و پيمان را نشكند و سرمايه را تلف ننمايد. و اگر جائى خطا از او ديد، آگاهش سازد و منع نمايد و بعد از اينها حساب او را مى‌رسد و نفع و ضرر را ملاحظه نمايد چنانچه سرمايه را از دست داده باشد، او

«1» منهج الصادقين، جلد 3، صفحه 65.

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 497

را مؤاخذه كند و غرامت از او گيرد. همچنين عقل انسانى در شراكت نفس و تجارت آن، اين اعمال را بجا آورد تا آنكه نائل به صراط مستقيم و فايز به اجر عظيم گردد، و الّا خسران عايد شود.

وَ لَهَدَيْناهُمْ صِراطاً مُسْتَقِيماً (68)

ترجمه‌

و هر آينه راه نمائى مينموديمشان براه راست..

تفسير

كسيكه بعلم خود عمل نمايد توفيق الهى شامل حال او ميشود و راه حق را باو مينمايد و واصل بحق ميشود چنانچه از پيغمبر (ص) روايت شده است كه كسيكه بعلم خود عمل نمايد خداوند علمى را كه ندانسته باشد باو عطا خواهد فرمود و معنى صراط مستقيم در سوره حمد گذشت.

وَ لَهَدَيناهُم‌ صِراطاً مُستَقِيماً (68)

صراط مستقيم‌ متابعت‌ ‌علي‌ و ائمه‌ طاهرين‌ ‌از‌ ‌او‌ ‌عليه‌ و ‌عليهم‌ ‌السلام‌ ‌است‌ ‌اگر‌ متابعت‌ كرده‌ بودند دنيا گلستان‌ ميشد و جهنم‌ خلق‌ نميشد چنانچه‌ پيغمبر صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ فرمود

(‌لو‌ اجتمع‌ ‌النّاس‌ ‌علي‌ حب‌ ‌علي‌ ‌ما خلق‌ اللّه‌ النار)

و تمام‌ كفار بشرف‌ اسلام‌ مشرف‌ ميشدند و فسق‌ و فجور ‌از‌ روي‌ زمين‌ برداشته‌ و بساط عدل‌ پهن‌ ميشد.

129

(آیه 68)

و در این آیه به چهارمین نتیجه اشاره کرده، میفرماید: «و ما آنها را به راه راست هدایت میکنیم» (وَ لَهَدَیناهُم صِراطاً مُستَقِیماً).

منظور از این هدایت، الطاف تازهای است که از طرف خداوند به صورت هدایت ثانوی و به عنوان پاداشی به این گونه افراد شایسته داده میشود.